Για τον περισσότερο κόσμο, το άγχος και οι κρίσεις πανικού είναι άμεσα συνυφασμένα με την γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία. Υπάρχει όμως και μία άλλη θεραπεία με εξίσου ικανοποιητικά ποσοστά αποτελεσματικότητας, η οποία δεν έχει διαδοθεί ακόμη με τον τρόπο που έχει η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία. Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία προσεγγίζει το άγχος και τις κρίσεις πανικού με έναν διαφορετικό και πιο έμμεσο τρόπο εξετάζοντας τα αίτια που οδηγούν στην εκδήλωση των κρίσεων πανικού έναντι των συμπτωμάτων, με στόχο να ανακαλύψει το άτομο την πηγή που προκαλεί την δυσφορία του. Οι κρίσεις πανικού και το πώς τις βιώνει ο θεραπευόμενος αποτελούν μέρος της ίδιας της θεραπείας. Χρειάζεται με τη βοήθεια και την καθοδήγηση του θεραπευτή να εξερευνηθούν τα επεισόδια του πανικού με τρόπο ώστε να αποκαλυφθούν οι σημασίες των συμπτωμάτων σε συναισθηματικό επίπεδο και να γίνουν οι συνδέσεις με αυτά τα συναισθήματα.

Ο Milrod, συμπληρώνοντας τη θεωρία του Φρόιντ για το άγχος, μιλάει για τον ασυνείδητο θυμό που κρύβουν οι κρίσεις πανικού. Υποστηρίζει ότι τα άτομα που βιώνουν κρίσεις πανικού πολλές φορές δεν κατέχουν ολοκληρωμένη αίσθηση εαυτού ως αυτόνομα και ανεξάρτητα. Δεν έχουν τα συναισθηματικά εφόδια για να αντέξουν τον αποχωρισμό από το αντικείμενο προσκόλλησης. Τα συναισθήματά τους είναι μπερδεμένα και αδυνατούν να αναγνωρίσουν τον εσωτερικό θυμό που βιώνουν από αυτή τους την ανασφάλεια για αυτονομία. Συμπληρωματικά βάλλονται από τον φόβο της εγκατάλειψης, η οποία μπορεί να προκύψει στην περίπτωση που κάποιος θυμώσει μαζί τους. Οι εν λόγω πιθανά εσφαλμένες αντιλήψεις εαυτού για τη σχέση του ατόμου με τα αντικείμενα συμβάλλουν στην ανάπτυξη και στη συνέχεια τη διατήρηση των συμπτωμάτων του πανικού.

Η Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Εστιασμένη στον Πανικό (Panic Focused Psychodynamic Psychotherapy- PFPP) έρχεται να εξομαλύνει τις ανωμαλίες αυτές και να θωρακίσει συναισθηματικά το θεραπευόμενο ώστε να μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα και ανεξάρτητα. Για την καλύτερη διερεύνηση και κατανόηση της προέλευσης των συμπτωμάτων του πανικού, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εσωτερικές διαμάχες στον ψυχισμό του ασθενή. Μόνο μέσα από αυτές, ο θεραπευτής θα μπορέσει να καταλάβει και να αποκωδικοποιήσει τη συναισθηματική σημασία των συμπτωμάτων αλλά και να συνδέσει τις συμπεριφορικές αποφυγές με τις εσωτερικές ψυχικές καταστάσεις που έχουν ως σκοπό να μειώσουν την ένταση των ενδοψυχικών διαμαχών.

Ο θεραπευτής στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Εστιασμένη στον Πανικό κατέχει σημαντική και κατευθυντική θέση. Αρχικά η θεραπεία έχει συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο για την ολοκλήρωσης της. Πραγματοποιείται σε 24 συνεδρίες σε διάστημα 12 εβδομάδων και χωρίζεται σε 3 στάδια στο καθένα από τα οποία ο αριθμός των συνεδριών διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Ο θεραπευτής είναι αυτός που αξιολογεί και καθορίζει πότε ο θεραπευόμενος είναι έτοιμος να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο θεραπείας. Καθοριστικό σημείο για την παρέμβαση αποτελεί και η λήξη της. Ο τερματισμός της θεραπείας σηματοδοτεί την ανεξαρτητοποίηση του θεραπευόμενου από την σχέση του με το θεραπευτή καθώς έρχεται αντιμέτωπος με το αίσθημα και την ανησυχία του αποχωρισμού. Με αυτό τον τρόπο έρχονται στην επιφάνεια έντονα συναισθήματα τα οποία καλείται ο θεραπευόμενος να επεξεργαστεί και να συζητήσει στα πλαίσια της θεραπευτικής σχέσης.

Στο πρώτο στάδιο της θεραπείας, ο πανικός είναι ακόμη στην οξεία φάση του. Οι κρίσεις είναι αρκετά συχνές γεγονός που βοηθάει στην εξερεύνηση των σημασιών των συμπτωμάτων και την μελέτη των συνθηκών των οποίων εκδηλώνονται οι κρίσεις. Ο θεραπευτής συνήθως αρχίζει να επικοινωνεί τα πιθανά ψυχοδυναμικά μοτίβα με αποτέλεσμα ο θεραπευόμενος να τα επεξεργάζεται και το άγχος που βιώνει σταδιακά να αρχίζει να εξασθενεί. Η θεραπεία συνεχίζει στο δεύτερο στάδιο όταν ο θεραπευτής το κρίνει ότι το άτομο είναι έτοιμο. Σε αυτή την φάση γίνεται πιο ουσιαστική εμβάθυνση και κατανόηση των ασυνείδητων τρόπων σκέψης που συνδέονται με το αίσθημα του πανικού. Διερευνούνται εις βάθος οι λόγοι για τους οποίους εκδηλώνονται οι κρίσεις και πώς συνδέεται συναισθηματικά με αυτές. Ο θεραπευτής ξεκινά να διατυπώνει τις ερμηνείες του και να υπογραμμίζει τη μετάβαση των συναισθημάτων με αποτέλεσμα οι κεντρικές διαμάχες να κάνουν την εμφάνιση τους και στη θεραπευτική σχέση. Στα πλαίσια της σχέσης αυτής, ο θεραπευόμενος έχει την ευκαιρία να συζητήσει και να κατανοήσει τις συνδέσεις αυτές μειώνοντας έτσι την ευαλώτητα του αλλά και τις κρίσεις πανικού.

Αυτή η βελτίωση έρχεται να αμφισβητηθεί από το τρίτο και τελικό στάδιο της θεραπείας. Όπως προαναφέρθηκε, η λήξη της θεραπείας αποτελεί η ίδια καθοριστικό σημείο της πορείας του θεραπευόμενου λόγω του άγχους αποχωρισμού που εμφανίζεται στο στάδιο αυτό. Ο θεραπευτής ανακοινώνει το ‘’τέλος’’ τουλάχιστον 3 συνεδρίες πριν τη λήξη της παρέμβασης. Σε αυτό το διάστημα, ο θεραπευόμενος καλείται να διαχειριστεί όλα αυτά τα έντονα συναισθήματα που μπορεί να προκύψουν με τις νεοαποκτηθείσες ικανότητες του και να αντιμετωπίσει το πιθανό θυμό που πηγάζει από την αμφιβολία και την ανησυχία του αν όντως μπορεί ή όχι να λειτουργήσει αυτόνομα και ανεξάρτητα.

Η ψυχοδυναμική προσέγγιση υποστηρίζει ότι η κρίση πανικού πυροδοτείται συνήθως από μια διάθεση ψυχολογικής ευαλώτητας και από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για να εκδηλωθεί ένα επεισόδιο πανικού.

Η Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Εστιασμένη στον Πανικό (PFPP) δίνει βάση στο να αναγνωρίσει και να κατανοήσει ο ασθενής τις φοβικές αποφυγές και τα υποσυνείδητα συναισθήματα που συνδέονται με αυτές. Οι εσωτερικές διαμάχες, η αντίσταση στην αυτονομία αλλά και ο θυμός στο αντικείμενο προσήλωσης ερευνούνται όχι μόνο θεωρητικά μέσα στη θεραπεία αλλά και πρακτικά καθώς εμφανίζονται και στη μεταβιβαστική σχέση με το θεραπευτή.

Όπως και στη σχεσιακή ψυχανάλυση, στόχος της PFPP είναι να εξερευνήσει τις σχεσιακές αλληλεπιδράσεις του ατόμου με τους άλλους όπως αυτές αντικατοπτρίζονται στην σχέση του θεραπευόμενου με τον θεραπευτή. Η θεραπευτική σχέση αποτελεί πολύτιμο εργαλείο του Σχεσιακού πλαισίου και της PFPP καθώς μέσω της σχέσης αυτής μπορεί το άτομο να θέσει τα σωστά ψυχικά θεμέλια για την αυτονομία και ανεξαρτησία του.

Πηγή: Lemma A. & Patrick M. (2010). Panic Focused Psychodynamic Psychotherapy: a manual-ized, psychoanalytic approach to panic disorder. In E. Graf, B. Milrod & A. Aronson(Eds.), Off the Couch: Contemporary psychoanalytic approaches (160-175). Location: Routledge

Επιμέλεια/Μετάφραση/Συγγραφή: Ευγενία Βαλτικού
Τελειόφοιτη Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ